Trigonometrik ayniyatlar

testwikidan olingan
Navigatsiya qismiga oʻtish Qidirish qismiga oʻtish

Trigonometrik ayniyatlar – trigonometrik tenglik α burchagiga mos keluvchi barcha qiymatlar uchun ahamiyatga ega, yaʼni chap va oʻng qismi oʻzaro teng maʼnoga ega boʻlgan trigonometriyaning asosiy boʻlimi.

Asosiy Trigonometrik ayniyatlar

Formula Qiymatlar sohasi
1.1 sin2α+cos2α=1 alpha (barcha qiymatlarda α maʼnoga ega)
1.2 tg2α+1=1cos2α=sec2α απ2+πn, n
1.3 ctg2α+1=1sin2α=cosec2α απn,n
1.4 tgαctgα=1 απn2,n

Qoʻshish va ayrish formulasi

sin va cos qoʻshish va ayrish chizmasi.
tg va ctg qoʻshish va ayrish chizmasi.
qoʻshish va ayrish formulalar
2.1 sin(α±β)=sinαcosβ±cosαsinβ
2.2 cos(α±β)=cosαcosβsinαsinβ
2.3 tg(α±β)=tgα±tgβ1tgαtgβ
2.4 ctg(α±β)=ctgαctgβ1ctgβ±ctgα

Eslatma (2.3) formulasi π2+πn, n da α, β, α±β maʼnoga ega emas.

Ikkilangan burchak formulasi

Agar Andoza:Math=Andoza:Math boʻlsa ikkilangan burchak formulasi (2.1)(2.4)dan kelib chiqadi.

Ikkilangan burchak formulasi
3.1 sin2α=2sinα cosα=2tgα1+tg2α
3.2 cos2α=cos2αsin2α
cos2α=2cos2α1=12sin2α
3.3 tg2α=2tgα1tg2α
3.4 ctg2α=ctg2α12ctgα
tg2α formula uchun:
  • α=π4+π2n,n,
  • α=π2+πn,n,
ctg2α formula uchun: 

α=π2+πn,n..

Yarim burchak formulasi
3.5 sinα2=±1cosα2
3.6 cosα2=±1+cosα2
3.7 tgα2=±1cosα1+cosα=sinα1+cosα=1cosαsinα=1±1+tg2αtgα
3.8 ctgα2=±1+cosα1cosα=sinα1cosα=1+cosαsinα=ctgα±1+ctg2α

Uchlangan burchak formulasi

Agar Andoza:Math=2Andoza:Math boʻlsa ikkilangan burchak formulasi (2.1)(2.4)dan kelib chiqadi.

Uchlangan burchak formulasi
4.1 sin3α=3sinα4sin3α
4.2 cos3α=4cos3α3cosα
4.3 tg3α=3tgαtg3α13tg2α
4.4 ctg3α=3ctgαctg3α13ctg2α

Andoza:Hider

Daraja pasaytirish formulasi

Daraja pasaytirish formulasi (3.2) orqali kelib chiqadi.

Sinus Kosinus
5.1 sin2α=1cos2α2 5.5 cos2α=1+cos2α2
5.2 sin3α=3sinαsin3α4 5.6 cos3α=3cosα+cos3α4
5.3 sin4α=34cos2α+cos4α8 5.7 cos4α=3+4cos2α+cos4α8
5.4 sin5α=10sinα5sin3α+sin5α16 5.8 cos5α=10cosα+5cos3α+cos5α16
Darajalik koʻpaytma formulasi
5.9 sin2αcos2α=1cos4α8
5.10 sin3αcos3α=3sin2αsin6α32
5.11 sin4αcos4α=34cos4α+cos8α128
5.12 sin5αcos5α=10sin2α5sin6α+sin10α512

sin va cos ning koʻpaytmasi formulasi

sin va cos ning koʻpaytmasi formulasi
6.1 sinαsinβ=cos(αβ)cos(α+β)2
6.2 sinαcosβ=sin(αβ)+sin(α+β)2
6.3 cosαcosβ=cos(αβ)+cos(α+β)2

sin va cos ning yigʻindisi formulasi

sin va cos ning yigʻindisi formulasi
7.1 sinα±sinβ=2sinα±β2cosαβ2
7.2 cosα+cosβ=2cosα+β2cosαβ2
7.3 cosαcosβ=2sinα+β2sinαβ2
7.4 tgα±tgβ=sin(α±β)cosαcosβ
7.5 ctgα±ctgβ=sin(β±α)sinαsinβ

Trigonometiyaning yechimlari formulasi

  • sinx=a.
Agarda |a|>1 – haqiqiy yechimlari yoʻq.
Agarda |a|1 – x=(1)narcsina+πn,, n. da yechimga ega.
  • cosx=a.
Agarda |a|>1 – haqiqiy yechimlari yoʻq.
Agarda |a|1 – x=±arccosa+2πn,n. da yechimga ega.
  • tgx=a. da yechimga ega.
x=arctga+πn,n. da yechimga ega.
  • ctgx=a.
x=arcctga+πn,n. da yechimga ega.

Qoʻshimcha formula

tg yechimga ega boʻlsa (απ+2πn)

sinα=2ctgα21+ctg2α2 cosα=ctg2α21ctg2α2+1
tgα=2ctgα2ctg2α21 ctgα=ctg2α212ctgα2
secα=ctg2α2+1ctg2α21 cscα=1+ctg2α22ctgα2

ctg yechimga ega boʻlsa (α2πn):

sinα=2ctgα21+ctg2α2 cosα=ctg2α21ctg2α2+1
tgα=2ctgα2ctg2α21 ctgα=ctg2α212ctgα2
secα=ctg2α2+1ctg2α21 cscα=1+ctg2α22ctgα2

Trigonometrik hosila va integral formulasi

f(x) f(x) f(x)dx
sinx cosx cosx+C
cosx sinx sinx+C
tanx sec2x ln|secx|+C
cscx cscxcotx ln|cscxcotx|+C
secx secxtanx ln|secx+tanx|+C
cotx csc2x ln|sinx|+C

Teskari trigonometrik funksiya

y=arcsinx siny=x 1x1 π2yπ2
y=arccosx cosy=x 1x1 0yπ
y=arctanx tany=x <x< π2<y<π2
y=arccotx coty=x <x< 0<y<π
y=arcsecx secy=x x<1 or x>1 0yπ,yπ2
y=arccscx cscy=x x<1 or x>1 π2yπ2,y0

Trigonometrik Eyler formulasi

Eyler formulasi grafigi

Eyler formulasi har qanday haqiqiy x son uchun quyidagi tenglik bajarildi:

eix=cosx+isinx,

Eyler formulasi yordamida sinx va cosx quyidagi koʻrinishga keltirsa boʻladi:

sinx=eixeix2i,cosx=eix+eix2.

Shu formula orqali

tgx=ieixeixeix+eix,ctgx=ieix+eixeixeix,
secx=2eix+eix,cosecx=2ieixeix.

Shuningdek qarang

Andoza:Fanlar-stub