Novichok
Novichok (Andoza:Lang-ru) — atsetilxolinesteraza ingibitorlarining ftorfosforli organik asab-falajlovchi taʼsirga ega vositalar oilasi. Kimyoviy qurollarni taqiqlash tashkiloti Ijroiya qoʻmitasining 57 va 59-sessiyalaridagi Rossiya delegatsiyasi aʼzosi Viktor Xolstovning soʻzlariga koʻra, oila oltmishdan ortiq shu kabi birikmalardan iborat. Ularning eng mashhurlari quyidagilar:[1]
- A-230: N- (metilftorfosfonil) -Nʼ, Nʼ-dietil-atsetamidin (chapda 1-rasm), sovuq havoda muzlaydi ;
- A-232: N- (O-Metilftorfosfonil) -Nʼ, Nʼ-dietil-atsetamidin (oʻngdagi 1-rasm), kimyoviy kurash vositasi sifatida foydalanish uchun ishlab chiqilgan va sinovdan oʻtgan[2] ;
- A-234: N- (O-Etilftorfosfonil) -Nʼ, Nʼ-dietil-atsetamidin, yopishqoq malhamga oʻxshash va havoda tarqalmaydi, teriga tegsa tanaga zarar etkazadi, ob-havo sharoitlariga chidamli.
2019-yil 14-yanvarda Kimyoviy qurollarni taqiqlash tashkiloti Ijroiya qoʻmitasining 62-sessiyasida ushbu moddalar guruhlarini, shu jumladan A-230, A-232, A-234 ni kimyoviy qurollar konvensiyasiga tobe boʻlgan zaharli moddalarning 1-roʻyxatiga qoʻshish taklif qilindi. Ushbu sessiya hujjatlari kimyoviy moddalarning ikkita oilasini (ularning tuzilish formulalarida maʼlum boʻlaklarning mavjudligiga qarab, ammo „Novichok“ atamasini ishlatmasdan yoki ularning Sovet, rus yoki boshqa kelib chiqishi haqida boshqa maʼlumotlarga ega boʻlmagan holda) xavfli toksik moddalar sifatida aniq belgilaydi.
Novichokning boshqa ZMlar bilan oʻxshashligi va oʻziga xos xususiyatlari
Oddiy sharoitlarda ushbu guruh moddalari suyuqliklar yoki qattiq moddalardir[5] .
Zarin, Tsiklozarin, Zoman kabi 1-rasmda koʻrsatilgan, „Novichoklar“ ftorfosfonatlar xisoblanib quyidagi struktura formulasiga ega: — — (bu yerda — baʼzi radikallar)[K 1] . Biroq, roʻyxatdagi moddalardan farqli oʻlaroq, unda — fosforga fosfor-uglerodli kimyoviy birikma bilan bogʻlangan metil radikal, Novichkida (A-230 dan tashqari) bunday kimyoviy bogʻlanish yoʻq. „Novichok“ning fosfor-azotli kimyoviy bogʻlanishiga oʻxshash analogi 2-rasmning chap tomonda koʻrsatilgan „Sanders-8“[K 2] zaharli moddasi hisoblanadi. Baʼzi bir „Novichoklar“ atsetamidinning hosilalari hisoblanadi (2-rasm, oʻngda).
Shuningdek arang
- Shocker operatsiyasi
- Toksikologik laboratoriya NKVD — NKGB — MGB
Izohlar
Manbalar
Havolalar
- Rossiyadagi kimyoviy qurollar: tarix, ekologiya, siyosat Lev Fedorov, Moskva, Rossiya ekologik siyosat markazi, 1994-yil 27 iyul
- Vil Mirzayanov " Sovet / Rossiya kimyoviy qurollari majmuasini demontaj qilish: insayderning fikri " Rossiyada kimyoviy qurollarni qurolsizlantirish: muammolar va istiqbollar (Vashington, DC: Genri L. Stimson markazi, 1995).
- Rossiya kimyoviy qurollari — amerikalik olimlar federatsiyasidan Rossiyada ishlab chiqarilgan kimyoviy qurollar toʻgʻrisida maʼlumot
- Kimyoviy qurollarni qoplash, J. Maykl Uoller, Wall Street Journal, 1997-yil 13 fevral
- ↑ Andoza:Web manba
- ↑ 2,0 2,1 Mirzayanov V. S. State Secrets: An Insider’s Chronicle of the Russian Chemical Weapons Program. — Outskirts Press, 2008. Andoza:ISBN Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "Mirza" defined multiple times with different content - ↑ Saunders B.C. Some aspects of the chemistry and toxic action of organic compaunds containing phosphorus and fluorine. — Cambridge: University Press, 1957; p. 90.
- ↑ [[[:Andoza:Web manba]] ChemSpider: A-232 (nerve agent)
- ↑ Andoza:Yangiliklar manbasi
Manba xatosi: <ref> tags exist for a group named "K", but no corresponding <references group="K"/> tag was found