Koʻz ichi bosimi

Bemor tonometr oldida

Koʻz ichi bosimi koʻz ichidagi koʻz ichi suyuqligining bosimidir. Koʻz ichi bosimi glaukoma xavfi boʻlgan bemorlarni tekshirishda muhim koʻrsatkich boʻlib, shifokorlar koʻz ichi bosimini aniqlash uchun koʻz tonometriyasidan foydalanadilar. Koʻpgina tonometrlar koʻz ichi bosimini mm simob ustunida (mmHg) oʻlchash uchun moʻljallangan.

Fiziologiyasi

Koʻz ichi bosimi kipriksimon tana tomonidan koʻz ichi suyuqligini ishlab chiqarilishi va oqimi, soʻngra uning trabekulyar toʻr va uveoskleral oqim orqali drenajlanishi bilan belgilanadi. Buning sababi shundaki, koʻz orqa kamerasidagi shishasimon suyuqlik nisbatan doimiy hajmga ega va shuning uchun koʻz ichi bosimining hosil boʻlishiga taʼsir qilmaydi.

Koʻz ichi bosimi hosil boʻlishida miqdoriy munosabat (Goldmann tenglamasi) quyidagicha hisoblanadi:

$P_o=\frac{F-U}{C}+P_v$

Bunda:

• $P_o$ – Koʻz ichi bosimining millimetr simob ustunidagi oʻlchami (mmHg)
• $F$ – 1 daqiqada koʻz ichi suyuqligining hosil boʻlish tezligi mikrolitrda (mL/min)
• $U$ – uveoskleral yoʻl orqali koʻz ichi suyuqligining rezorbsiyasi (mL/min)
• $C$ – 1 mm simob ustunidagi suyuqlikning 1 daqiqada mikrolitrda chiqish imkoniyati (mL/min/mmHg)
• $P_v$ – episkleral venoz bosim mm simob ustunida (mmHg).

Yuqoridagi omillar koʻz ichi suyuqligi hosil boʻlishi va oʻzgarishiga taʼsir qiluvchi omillardir.

Koʻz ichi bosimini oʻlchash

Palpatsiya koʻz ichi bosimini taxminiy oʻlchashning eng qadimgi, eng oddiy va arzon usullaridan biridir, ammo bosim juda yuqori boʻlmasa, bu usul toʻgʻri maʼlumot bermaydi. Koʻz ichi bosimi koʻzlarning kengaytirilgan tekshiruvi doirasida tonometr bilan oʻlchanadi. Koʻz ichi bosimini doimiy monitoring qilish uchun kontakt linzalari sensorlari ham ishlatiladi.

Koʻz ichi bosimining oʻlchangan qiymatlariga shox pardaning qalinligi va rigidligi taʼsir qiladi. Natijada, refraktiv jarrohlikning baʼzi shakllari (masalan, fotorefraktiv keratektomiya) aslida koʻz ichi bosimi oʻta darajada yuqori boʻlsa-da, tekshiruvdagi qiymatlarning normal chiqishiga olib kelishi mumkin. Yangi transpalpebral va transskleral tonometriya usuli shox pardaning biomexanikasiga taʼsir qilmaydi va bunda shox pardaning nosimmetrikliklarini tuzatishga hojat yoʻq, chunki koʻz ichi bosimini oʻlchash yuqori koʻz qovogʻi va sklera orqali amalga oshiriladi.

Tasnifi

Oftalmologlar va optometristlar oʻrtasidagi hozirgi konsensusga koʻra normal koʻz ichi bosimi 10 mmHg dan 20 mmHg gacha boʻlgan oraliqda boʻladi. Koʻz ichi bosimining oʻrtacha qiymati taxminan 15,5 mmHg ga teng boʻlib, 2,75mmHg ga oʻzgarib turishi mumkin.

Koʻz gipertenziyasi koʻz ichi bosimining meʼyordan yuqori boʻlishi, koʻrish nervining shikastlanishi yoki koʻrish maydonining yoʻqolishi bilan tavsiflanadi.

Koʻz gipotenziyasi, odatda, koʻz ichi bosimi 5 mmHg ga teng yoki undan kam boʻlishi bilan belgilanadi. Bunday past koʻz ichi bosimi suyuqlikning doimiy oqib turishi va koʻz olmasining deflatsiyasini koʻrsatishi mumkin.

Taʼsir etuvchi omillar

Sutkalik oʻzgarishi

Koʻz ichi bosimi sutka davomida oʻzgarib turadi. Sogʻlom koʻzlar uchun koʻz ichi bosimining kunlik oʻzgarishi 3 dan 6 mmHg gacha, glaukomatoz koʻzlarda esa oʻzgarish farqi yiriklashishi mumkin. Bunday bemorlarda kechasi koʻz ichi suyuqligi sekinroq ishlab chiqarilishiga qaramay, koʻz ichi bosimi pasaymasligi mumkin.

Fitnes va jismoniy mashqlar

Jismoniy mashqlar koʻz ichi bosimiga taʼsir qilishi mumkinligini koʻrsatadigan baʼzi noaniq tadqiqotlar mavjud boʻlib, ularning baʼzilari ijobiy va baʼzilari salbiy taʼsirlarni koʻrsatadi.

Musiqiy asboblar

Baʼzi puflama musiqa asboblarini chalish koʻz ichi bosimining oshishiga olib keladi. 2011-yilda oʻtkazilgan tadqiqotda jez va yogʻochdan yasalgan puflama cholgʻu asboblarini chalganda koʻz ichi bosimining vaqtinchalik va baʼzan keskin koʻtarilishlari va oʻzgarib turishi kuzatilgan. Boshqa bir tadqiqot shuni koʻrsatdiki, koʻz ichi bosimining koʻtarilishi asbob bilan bogʻliq boʻlgan intraoral qarshilik bilan bogʻliq va yuqori qarshilikli puflama asboblarini chalganda koʻz ichi bosimining vaqti-vaqti bilan koʻtarilishi kuzatiladi. Haqiqiy amerika fleytalari kabi turli sinfdagi etnik puflama cholgʻu asboblarida ogʻiz ichidagi bosim diapazoni Gʻarb klassik puflama asboblaridan pastroq ekanligi qayd etilgan.

Giyohvand moddalar

Koʻz ichi bosimi yurak urish tezligi, nafas olish, suyuqlik isteʼmoli, tizimli va mahalliy dorilar qabul qilish kabi bir qator boshqa omillar bilan ham belgilanadi. Spirtli ichimliklar va marixuana isteʼmol qilish koʻz ichi bosimining vaqtincha pasayishiga olib keladi, kofein esa koʻz ichi bosimini oshirishi mumkin.

Ogʻiz orqali qabul qilingan glitserin (koʻpincha shirin taʼmini kamaytirish uchun meva sharbati bilan aralashtiriladi) koʻz ichi bosimining tez, ammo vaqtincha pasayishiga olib keladi. Bundan keskin koʻtarilgan bosimning dastlabki shoshilinch davosi sifatida foydalanish mumkin.

Anesteziyada qoʻllaniladigan mushaklarni boʻshashtiruvchi preparat suksinilxolin koʻz ichi bosimini bir necha daqiqada taxminan 10 mmHg ga oshiradi va bu vaqtinchaqlik hisoblanadi. Preparatning aniq taʼsir mexanizmi maʼlum emas, ammo bunda tonik miofibrillalarning qisqarishi va xoroid qon tomirlarining vaqtincha kengayishi yuzaga kelishi maʼlum. Ketamin preparati ham koʻz ichi bosimini oshirishi aniqlangan.

Ahamiyati

Koʻz gipertenziyasi glaukoma uchun eng muhim xavf omilidir.

Koʻz ichi bosimini oʻlchash, ochiq burchakli glaukomaning rivojlanishini sekinlashtirishda neyroprotektiv vositalarning taʼsirini taqqoslaydigan tizimli tekshiruv usuli sifatida koʻriladi.

Ikkala koʻzning koʻz ichi bosimi orasidagi farqlar koʻpincha klinik jihatdan ahamiyatli boʻlib, bu odatda glaukomaning ayrim turlari, shuningdek, uveit yoki toʻr pardaning koʻchishi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin.

Koʻz ichi bosimi anatomik oʻzgarishlar, koʻzning yalligʻlanishi, irsiy omillar yoki dori vositalarining nojoʻya taʼsiri tufayli koʻtarilishi mumkin. Har qanday turdagi koʻz ichi jarrohligi koʻz ichi bosimining oʻzgarishini hisobga olgan holda amalga oshirilishi kerak. Koʻz ichi bosimining keskin ortishi koʻz ichi mikrobarotravmasiga va ishemik taʼsirga olib kelishi va retinal nerv tolalari qatlamiga mexanik zoʻriqishni keltirib chiqarishi mumkin. Koʻz ichi bosimining keskin pasayishi koʻz ichi dekompressiyasiga olib kelishi mumkin, bu esa bir nechta mikroemboliyaga olib kelishi mumkin boʻlgan mikropufakchalarni hosil qiladi va gipoksiya, ishemiya va koʻz toʻr pardasi mikrostrukturaning shikastlanishiga olib keladi.

Havolalar

• www.allaboutvision.com Koʻzni keng qamrovli tekshiruvdan oʻtkazishda nimalarni kutish kerak?
• www.emedicinehealth.com Koʻz gipertoniyasi
• www.tonometerdiaton.com Transpalpebral transskleral tonometriya