Aholi sonining oʻsishi

testwikidan olingan
2024-yil 20-noyabr, 23:45 dagi imported>InternetArchiveBot versiyasi
(farq) ←Avvalgi koʻrinishi | Hozirgi koʻrinishi (farq) | Yangiroq koʻrinishi→ (farq)
Navigatsiya qismiga oʻtish Qidirish qismiga oʻtish
Dunyo aholisining 1 yilga mutlaq oʻsishi[1]

Aholi sonining oʻsishi — aholi yoki tarqoq guruhdagi odamlar sonining koʻpayishidir. Dunyo aholisining oʻsishi har yili taxminan 83 million kishini yoki yiliga 1,1 % ni tashkil qiladi[2]. Dunyo aholisi 1800-yildagi 1 milliarddan 2020-yilda 7,9 milliardga o‘sdi[3]. Birlashgan Millatlar Tashkilotining prognozlariga koʻra, aholi soni oʻsishda davom etadi va hisob-kitoblarga koʻra, 2030-yil oʻrtalarida umumiy aholi soni 8,6 milliard, 2050-yil oʻrtalarida 9,8 milliard va 2100-yilga kelib 11,2 milliardni tashkil etadi[4]. Biroq, Birlashgan Millatlar Tashkilotidan tashqarida boʻlgan baʼzi akademiklar aholi sonining oʻsishiga qoʻshimcha pasayish bosimini hisobga oladigan inson populyatsiyasi modellarini tobora koʻproq ishlab chiqdilar[5].

Qora oʻlim tugaganidan beri, taxminan 1350-yillardan beri insoniyat soni ortib bormoqda[6]. Qishloq xoʻjaligi mahsuldorligini va sanitariya hamda oʻlimni kamaytiradigan tibbiy taraqqiyotni yaxshilagan texnologik taraqqiyot aralashmasi aholi oʻsishini oshirdi. Baʼzi geografiyalarda bu demografik oʻtish deb ataladigan jarayon orqali sekinlashdi, yaʼni yerda turmush darajasi yuqori boʻlgan koʻplab mamlakatlarda aholi oʻsishi sezilarli darajada sekinlashgan. Bu aholi sonining oʻsishi davom etayotgan kam rivojlangan kontekstlardan toʻgʻridan-toʻgʻri farq qiladi[7]. Dunyo miqyosida aholi sonining oʻsish sur’ati 1963-yilda yiliga 2,2 % oʻsayotgan choʻqqisidan pasaydi[8]. Prognozlarga ko‘ra, dunyo aholisi soni 21-asr o‘rtalarida eng yuqori cho‘qqiga chiqadi va 2100-yilga kelib qisqaradi.

Aholining oʻsishi isteʼmolning ortishi bilan bir qatorda, inson taraqqiyotida foydalanilgan resurslar tufayli biologik xilma-xillikning yoʻqolishi va iqlim o'zgarishi kabi ekologik muammolarning keltirib chiqaruvchisi hisoblanadi[9]. Aholining oʻsishga taʼsirini yumshatishga qaratilgan xalqaro siyosat Barqaror rivojlanish maqsadlarida jamlangan boʻlib, ular jamiyatning atrof-muhitga taʼsirini kamaytirish bilan birga global miqyosda turmush darajasini yaxshilashga eʼtibor qaratgan.

Aholi[10]
Yillar
oraligʻi 		Yil Pop.
(milliardlar)
- 1800 1
127 1927 2
33 1960 3
14 1974 4
13 1987 5
12 1999 6
12 2011 7
12 2023* 8
14 2037* 9
18 2055* 10
33 2088* 11
*Dunyo aholisining istiqbollari 2017
(Birlashgan Millatlar Tashkilotining Aholi boʻlimi)

Tarixi

Dunyo aholisining taxminiy soni 1800-yildan dan 2100-yilgacha boʻlib, 2020-yildan keyin kelajakdagi aholi soni „yuqori“ va „past“ stsenariylar asosida taxmin qilinadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining 2019 yildagi prognozlaridan olingan maʼlumotlar.

Dunyo aholisi Qora oʻlim tugaganidan beri, taxminan 1350-yillardan beri doimiy ravishda oʻsib bordi[6]. Gʻarb dunyosida sanoat inqilobi davrida aholi tez oʻsishni boshladi. Dunyo aholisining eng sezilarli oʻsishi 1950-yillardan boshlab, asosan tibbiyotning rivojlanishi[11] va qishloq xoʻjaligi mahsuldorligining oshishi hisobiga sodir boʻldi[12].

Haber jarayoni

Insonning oziq-ovqat yetishtirish qobiliyatiga keskin taʼsiri tufayli, ixtirochilaridan biri, nemis kimyogari Fritz Haber sharafiga nomlangan Haber jarayoni „aholi portlashining detonatori“ boʻlib, dunyo aholisini 1900-yildan 2019-yil noyabriga kelib 7,7 mlrdga oʻstirishga, yaʼni 1,6 milliard koʻpaytirishga imkon berdi[13].

Thomas McKeown farazlari

„Aholining zamonaviy yuksalishi“ning baʼzi sabablari[14], ayniqsa, ingliz sogʻliqni saqlash olimi Thomas McKeown (1912-1988) tomonidan oʻrganilgan. McKeown oʻz nashrlarida aholining oʻsishi haqidagi toʻrtta nazariyaga qarshi chiqdi:

  1. McKeownning taʼkidlashicha, Gʻarb aholisining oʻsishi, ayniqsa 19-asrda oʻsib borishi tugʻilishning oʻsishi bilan emas, balki asosan oʻlim darajasining, xususan, bolalar oʻlimining kamayishi va chaqaloqlar oʻlimi bilan bogʻliq[15]
  2. Oʻlim darajasining pasayishi asosan turmush darajasining koʻtarilishi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin, buning natijasida McKeown oziqlanish holatini yaxshilashga katta eʼtibor beradi[16]
  3. Uning eng munozarali gʻoyasi va eng bahsli gʻoyasida McKeown sogʻliqni saqlash choralari, jumladan, sanitariya islohotlari, emlash va karantin samaradorligini shubha ostiga qoʻygan edi[17]
  4. Uning nashri „McKeown thesis“ atrofida qoʻzgʻatgan baʼzan shiddatli tortishuvlar McKeownning nafaqat XX asr oʻrtalariga qadar[15], balki XXI asrgacha shifobaxsh tibbiyot choralari oʻlim darajasini pasaytirishda unchalik katta rol oʻynamaganligi haqidagi muhimroq va shubhasiz daliliga soya solib qoʻydi[18].

McKeown farazi jiddiy bahs-munozaralarga sabab boʻlgan boʻlsa-da, soʻnggi tadqiqotlar uning gʻoyalari qiymatini tasdiqladi[19]. Uning ishi bugungi kunda aholi oʻsishi, tugʻilishni nazorat qilish, sogʻliqni saqlash va tibbiy yordam haqida fikr yuritish uchun muhim ahamiyatga ega. McKeown sogʻliqni saqlash iqtisodchilari va Nobel mukofoti sovrindorlari Robert W. Fogel (1993) va Angus Deaton (2015) kabi koʻplab aholi tadqiqotchilariga katta taʼsir koʻrsatdi. Ikkinchi olim McKeownni „ijtimoiy tibbiyot asoschisi“ deb hisobladi[20].

Oʻsish sur’ati modellari

„Aholining o‘sish sur’ati“ — bu populyatsiyadagi individlar sonining maʼlum vaqt oralig‘ida o‘sish sur’ati, boshlang‘ich populyatsiyaning bir qismi sifatida ifodalanadi. Xususan, populyatsiyaning oʻsish sur’ati deganda birlik vaqt oraligʻidagi populyatsiyaning oʻzgarishi tushuniladi, koʻpincha shu davr boshidagi populyatsiyadagi individlar sonining foizi sifatida ifodalanadi. Buni yetarli darajada kichik vaqt oraligʻida amal qiladigan formula sifatida yozish mumkin:

Populatsiya o′sish ko′rsatkichi=P(t2)−P(t1)P(t1)(t2−t1)

Ijobiy oʻsish sur’ati aholi sonining koʻpayishini, salbiy oʻsish sur’ati esa aholining qisqarishini koʻrsatadi. Nolga teng boʻlgan oʻsish nisbati davr boshida va oxirida bir xil miqdordagi shaxslar boʻlganligini koʻrsatadi — hatto tugʻilish, oʻlim darajasi, immigratsiya koʻrsatkichlari va yosh taqsimotida sezilarli oʻzgarishlar boʻlsa ham, oʻsish sur’ati nolga teng boʻlishi mumkin[21].

Tegishli oʻlchov aniq takror ishlab chiqarish tezligidir. Migratsiya boʻlmaganda, 1 dan ortiq sof koʻpayish koʻrsatkichi urgʻochilarning populyatsiyasi oʻsib borayotganligini koʻrsatadi, sof koʻpayish koeffitsienti esa birdan kam boʻlsa (oʻrnini bosuvchi tugʻilish) urgʻochilar sonining kamayib borayotganini koʻrsatadi.

Aksariyat populyatsiyalar eksponent ravishda oʻsmaydi, aksincha ular logistik modelga amal qilishadi. Populyatsiya oʻzining tashish qobiliyatiga erishgandan soʻng, u barqarorlashadi va eksponentsial egri chiziq koʻchirish qobiliyatiga toʻgʻri keladi, bu odatda aholi oʻzining tabiiy resurslarining koʻp qismini tugatganida sodir boʻladi[22]. Dunyo aholisi sonining oʻsishi soʻnggi bir necha oʻn yilliklar davomida oʻziga xos tendensiyani yuzaga keltirmoqda.

Aholining logistik oʻsishi.

Logistik tenglama

Aholining oʻsishini koʻpincha logistik tenglama bilan modellash mumkin[23]:

dPdt=rP(1−PK),

bu yerda:

  • P(t) = t vaqtdan keyingi aholi soni;
  • t = aholi oʻsishi vaqti;
  • r = nisbiy oʻsish koeffitsienti;
  • K = aholining koʻpayish qobiliyati; ekologlar tomonidan maʼlum bir muhit saqlanishi mumkin boʻlgan maksimal aholi soni sifatida belgilangan.

Ajraladigan differensial tenglama boʻlgani uchun populyatsiya aniq yechilishi mumkin, bu logistik funksiyani ishlab chiqaradi:

P(t)=K1+Ae−rt ,

bu yerda: A=K−P0P0 va P0 0 vaqtidagi boshlangʻich aholi soni.

CIA World Factbookning 2016-yilgi maʼlumotlariga koʻra, ayol boshiga tugʻilish darajasidagi global oʻzgarishlarni koʻrsatadigan dunyo xaritasi Andoza:Col-begin Andoza:Col-break Andoza:Legend Andoza:Legend Andoza:Col-break Andoza:Legend Andoza:Legend Andoza:Col-break Andoza:Legend Andoza:Legend Andoza:Col-break Andoza:Legend Andoza:Legend Andoza:Col-end
Birlashgan Millatlar Tashkiloti maʼlumotlariga koʻra, 1950 va 2050-yillar oraligʻida turli qitʼalarda aholi evolyutsiyasining hisob-kitoblari. Vertikal oʻq logarifmik boʻlib, bu yerda millionlab odamlar mavjud (2011).
1950-yildan 2050-yilgacha dunyo aholisining oʻsish sur’atlari

Dunyo aholisining oʻsish sur’ati 1963-yilda yiliga 2,2 % ni tashkil etdi va keyinchalik pasaydi. 2017-yilda taxminiy yillik oʻsish sur’ati 1,1 % ni tashkil etdi. CIA World Factbook dunyo boʻyicha yillik tugʻilish, oʻlim darajasi va oʻsish sur’atlarini mos ravishda 1,86 %, 0,78 % va 1,08 % deb baholadi[24]. Oxirgi 100 yillar davomida tibbiyot taraqqiyoti, oʻlim darajasining pasayishi va Yashil inqilob tufayli mumkin boʻlgan qishloq xoʻjaligi mahsuldorligining oshishi tufayli aholi soni toʻrt baravar koʻpaydi[25].

Tirik odamlar sonining yillik oʻsishi 1989-yilda 88,0 millionga yetdi, keyin asta-sekin 2003-yilda 73,9 millionga kamaydi, undan keyin yana 2006-yilda 75,2 millionga koʻtarildi va 2017-yilda aholi soni 83 millionga koʻpaydi[26]. Umuman olganda, soʻnggi oʻn yilliklarda rivojlangan davlatlarning oʻsish sur’atlarida pasayish kuzatildi, garchi yillik oʻsish sur’atlari Yaqin Sharq va Sahroi Kabir Afrikasining ayrim mamlakatlarida, shuningdek, Janubiy Osiyo, Janubi-Sharqiy Osiyo va Lotin Amerikasida 2 % dan yuqori boʻlib qolmoqda[27].

Baʼzi mamlakatlarda aholi, ayniqsa Sharqiy Yevropada, asosan, tugʻilishning pastligi, oʻlim darajasi va emigratsiyaning yuqoriligi tufayli kamayib bormoqda. Janubiy Afrikada OITS bilan bogʻliq oʻlimlar sonining koʻpligi tufayli oʻsish sekinlashmoqda. Baʼzi Gʻarbiy Yevropa mamlakatlari ham aholining qisqarishini boshdan kechirishi mumkin[28]. Yaponiya aholisi 2005-yilda qisqara boshladi[29].

Birlashgan Millatlar Tashkilotining Aholishunoslik boʻlimi prognozlariga koʻra, dunyo aholisi XXI asr oxiriga kelib, 11,2 milliardga yetadi; Sogʻliqni saqlash oʻlchovlari va baholash instituti prognozlariga koʻra, dunyo aholisi 2064-yilda 9,73 milliardga yetadi va 2100-yilda 8,89 milliardga kamayadi[30]. 2014-yilda Science jurnalida oʻtkazilgan tadqiqot shuni koʻrsatadiki, 2100-yilga borib dunyo aholisi 11 milliardga yetadi va XX asrga qadar oʻsishning 70 % ehtimoli bor[31][32]. 2019-yilning dekabr oyida Germaniyaning Jahon Aholisi Jamg‘armasi maʼlum qilishicha, dunyo aholisi har soniyada 2,6 kishiga o‘sadi va 2023-yilga kelib 8 milliardga yetishi mumkin[33][34].

Mamlakatlar boʻyicha oʻsish

Birlashgan Millatlar Tashkilotining aholi statistik maʼlumotlariga koʻra, dunyo aholisi 1990-yildan 2010-yilgacha 30 foizga yoki 1,6 milliard insonga oʻsgan[35]. Odamlar soni boʻyicha oʻsish eng yuqori Hindistonda (350 million) va Xitoyda (196 million) kuzatilgan. Aholining oʻsish sur’ati Birlashgan Arab Amirliklari (315 %) va Qatarda (271 %) eng yuqori boʻldi[35].

Dunyoning eng koʻp aholisi boʻlgan davlatlarining oʻsish sur’atlari
Daraja Mamlakat Aholi Yillik oʻsish (%)
1990-yil 2010-yil 2020-yil (taxminiy)[36] 1990–2010-yillar 2010–2020-yillar
Dunyo 5 306 425 000 6 895 889 000 7 503 828 180 1,3 % 0,8 %
1 Andoza:Flagicon Xitoy 1 139 060 000 1 341 335 000 1 384 688 986 0,8 % 0,3 %
2 Andoza:Flagicon Hindiston 873 785 000 1 224 614 000 1 296 834 042 1,7 % 0,6 %
3 Andoza:Flagicon Qoʻshma Shtatlar 253 339 000 310 384 000 329,256,465 1,0 % 0,6 %
4 Andoza:Flagicon Indoneziya 184 346 000 239 871 000 262 787 403 1,3 % 0,9 %
5 Andoza:Flagicon Braziliya 149 650 000 194 946 000 208 846 892 1,3 % 0,7 %
6 Andoza:Flagicon Pokiston 111 845 000 173 593 000 207 862 518 2,2 % 1,8 %
7 Andoza:Flagicon 97 552 000 158 423 000 203 452 505 2,5 % 2,5 %
8 Andoza:Flagicon Bangladesh 105 256 000 148 692 000 159 453 001 1,7 % 0,7 %
9 Andoza:Flagicon Rossiya 148 244 000 142 958 000 142,122,776 −0,2 % −0,1 %
10 Andoza:Flagicon Yaponiya 122 251 000 128 057 000 126,168,156 0,2 % −0,1 %

Dunyoning koʻplab mamlakatlari, jumladan, Afrikaning Sahroi Kabirdan janubi-gʻarbiy qismida, Yaqin Sharq, Janubiy Osiyo va Janubi-Sharqiy Osiyoda, Sovuq Urush tugaganidan beri aholi soni keskin oʻsgan. Qoʻrquv shundaki, aholi sonining koʻpligi baʼzi omadsiz mamlakatlarda tabiiy resurslar, oziq-ovqat taʼminoti, yoqilgʻi taʼminoti, ish bilan taʼminlash, uy-joy va hokazolarni yanada qiyinlashtirmoqda. Masalan, Chad aholisi oxir-oqibat 1993-yildagi 6 279 921 kishidan 2009-yilda 10 329 208 kishigacha oʻsdi[37], bu uning resurslarini yanada kuchaytirdi. Vetnam, Meksika, Nigeriya, Misr, Efiopiya va DRCda ham aholi sonining oʻsishi kuzatilmoqda.

Quyidagi jadvalda baʼzi mamlakatlar yoki hududlar misollari keltirilgan:

Mamlakat/hudud Populatsiya Oʻrtacha umr koʻrish

yillarda (2008)

Jami aholining

1960-yillardan boshlab

2007–2011- yillargacha oʻsishi

1967 1990 1994 2002 2008
Andoza:Flagicon Eritreya* Yoʻq* Yoʻq* 3,437,000[38] 4,298,269 5,673,520[39] 61[40] 2,236,520
Andoza:Flagicon* 23,457,000*[41] 50,974,000*[42] 54,939,000[38] 67,673,031(2003) 79,221,000[43] 55[40] 55,764,000
Andoza:Flagicon Sudan 14,355,000†[41] 25,204,000†[42] 27,361,000†[38] 38,114,160 (2003)† 42,272,000†[39] 50†[40] 27,917,000
Andoza:Flagicon Chad 3,410,000[41] 5,679,000[42] 6,183,000[38] 9,253,493(2003) 10,329,208 (2009)[37] 47[40] 6,919,205
Andoza:Flagicon Niger 3,546,000[41] 7,732,000[42] 8,846,000[38] 10,790,352 (2001) 15,306,252 (2009)[44] 44[40] 11,760,252
Andoza:Flagicon 61,450,000[41] 88,500,000[42] 108,467,000[38] 129,934,911 158,259,000[39] 47[40] 96,809,000
Andoza:Flagicon Mali 4,745,000[41] 8,156,000[42] 10,462,000[38] 11,340,480 14,517,176(2010)[45] 50[40] 9,772,176
Andoza:Flagicon Mavritaniya 1,050,000[41] 2,025,000 [42] 2,211,000[38] 2,667,859 (2003) 3,291,000 (2009)[37] 54[40] 2,241,000
Andoza:Flagicon Senegal 3,607,000[41] 7,327,000[42] 8,102,000[38] 9,967,215 13,711,597 (2009)[46] 57[40] 10,104,597
Andoza:Flagicon 343,000[41] 861,000[42] 1,081,000[38] 1,367,124 (2000) 1,705,000[39] 55[40] 1,362,000
Andoza:Flagicon Jazoir 11,833,126 (1966)[41] 25,012,000[42] 27,325,000 [38] 32,818,500 (2003) 34,895,000[43][47] 74[40] 23,061,874
Andoza:Flagicon Kongo Demokratik Respublikasi/Zaire 16,353,000[41] 35,562,000[42] 42,552,000[38] 55,225,478 (2003) 70,916,439[43][48] 54[40] 54,563,439
Andoza:Flagicon Egipt 30,083,419 (1966)[41] 53,153,000[42] 58,326,000[38] 70,712,345 (2003) 79,089,650[43][49] 72[40] 49,006,231
Andoza:Flagicon Réunion
(Fransiyaning dengizorti mintaqasi)		 418,000[41] Yoʻq[42] Yoʻq[38] 720,934 (2003) 827,000 (2009)[39] Yoʻq[40] 409,000
Andoza:Flagicon Falkland orollari
(Britaniya dengizorti hududlari)		 2,500[41] Yoʻq[42] Yoʻq[38] 2,967 (2003) 3,140(2010)[50] Yo'q[40] 640
Andoza:Flagicon Chili 8,935,500[41] 13,173,000[42] 13,994,000[38] 15,116,435 17,224,200 (2011) 77[40] 8,288,700
Andoza:Flagicon 19,191,000[41] 32,987,000[42] 34,520,000[38] 41,088,227 45,925,397 (2010)[51] 73[40] 26,734,397
Andoza:Flagicon Braziliya 85,655,000[41] 150,368,000[42] 153,725,000[38] 174,468,575 (2000) 190,732,694 (2010)[52] 72[40] 105,077,694
Andoza:Flagicon Meksika 45,671,000[41] 86,154,000[42] 93,008,000[38] 103,400,165 (2000) 112,322,757 (2010)[53] 76[40] 66,651,757
Andoza:Flagicon Fiji 476,727 (1966)[41] 765,000[42] 771,000[38] 844,330 (2001) 849,000[47] (2010) 70[40] 372,273
Andoza:Flagicon Nauru 6,050 (1966)[41] 10,000[42] Yoʻq[38] 12,329 9,322 (2011)[54] Yoʻq[40] 3,272
Andoza:Flagicon Yamayka 1,876,000[41] 2,420,000[42] 2,429,000[38] 2,695,867 (2003) 2,847,232[55](2010) 74[40] 971,232
Andoza:Flagicon Avstraliya 11,540,764 (1964)[41] 17,086,000[42] 17,843,000[38] 19,546,792 (2003) Expression error: Unrecognized punctuation character "[".[56] (2010) 82[40] 10,066,508
Andoza:Flagicon Albaniya 1,965,500 (1964)[41] 3,250,000[42] 3,414,000[38] 3,510,484 2,986,952 (Iyul 2010)[37][57] 78[40] 1,021,452
Andoza:Flagicon Polsha 31,944,000[41] 38,180,000[42] 38,554,000[38] 38,626,349 (2001) 38,192,000 (2010)[58] 75[40] 6,248,000
Andoza:Flagicon Vengriya 10,212,000[41] 10,553,000[42] 10,261,000[38] 10,106,017 9,979,000 (2010)[59] 73[40] −142,000
Andoza:Flagicon Bolgariya 8,226,564 (1965)[41] 8,980,000[42] 8,443,000[38] 7,707,495(2000) 7,351,234 (2011)[60] 73[40] −875,330
Andoza:Flagicon Buyuk Britaniya 55,068,000 (1966)[41] 57,411,000[42] 58,091,000[38] 58,789,194 62,008,048 (2010)[61] 79[40] 7,020,048
Andoza:Flagicon Irlandiya 2,884,002 (1966)[41] 3,503,000[42] 3,571,000[38] 3,840,838 (2000) 4,470,700[62] (2010) 78[40] 1,586,698
Andoza:Flagicon Xitoy Respublikasi 720,000,000[41] 1,139,060,000[42] 1,208,841,000[38] 1,286,975,468 (2004) 1,339,724,852 (2010)[63] 73[40] 619,724,852
Andoza:Flagicon Yaponiya‡ 98,274,961 (1965)[41] 123,537,000[42] 124,961,000[38] 127,333,002 127,420,000 (2010)[64] 82[40] 28,123,865
Andoza:Flagicon Hindiston# 511,115,000[41] 843,931,000[42] 918,570,000[38] 1,028,610,328 (2001) 1,210,193,422 (2011)[65] 69[40] 699,078,422
Andoza:Flagicon Singapur 1,956,000 (1967)[41] 3,003,000 (1990) [42] 2,930,000 (1994)[38] 4,452,732 (2002) 5,076,700 (2010)[66] 82 (2008)[40] 3,120,700
Andoza:Flagicon Monako 24,000 (1967)[41] 29,000 (1990)[42] Yoʻq (1994)[38] 31,842 (2000) 35,586[67] (2010) (2008)[40] 11,586
Andoza:Flagicon Gretsiya 8,716,000 (1967)[41] 10,123,000 (1990) [42] 10,426,000 (1994)[38] 10,964,020 (2001)[68] 11,305,118 (2011)[69] Yoʻq (2008)[40] 2,589,118
Andoza:Flagicon Faroe orollari
(Daniyaga tegishli)		 38,000 (1967)[41] Yoʻq (1990)[42] Yoʻq (1994)[38] 46,345 (2000) 48,917 (2010)[70] Yoʻq (2008)[40] 18,917
Andoza:Flagicon Lixtenshteyn 20,000 (1967)[41] 29,000 (1990)[42] Yoʻq (1994)[38] 33,307 (2000) 35,789 (2009)[71] (2008)[40] 15,789
Andoza:Flagicon Janubiy Korea 29,207,856 (1966)[41] 42,793,000 (1990) [42] 44,453,000 (1994)[38] 48,324,000 (2003) 48,875,000 (2010)[72] (2008)[40] 19,667,144
Andoza:Flagicon Shimoliy Koreya 12,700,000 (1967)[41] 21,773,000 (1990) [42] 23,483,000 (1994)[38] 22,224,195 (2002) 24,051,218 (2010)[73] (2008)[40] 11,351,218
Andoza:Flagicon Bruney 107,200 (1967)[41] 266,000 (1990)[42] 280,000 (1994)[38] 332,844 (2001) 401,890 (2011)[74] 76 (2008)[40] 306,609
Andoza:Flagicon Malayziya 10,671,000 (1967)[41] 17,861,000 (1990) [42] 19,489,000 (1994)[38] 21,793,293 (2002) 27,565,821 (2010)[75] (2008)[40] 16,894,821
Andoza:Flagicon Tailand 32,680,000 (1967)[41] 57,196,000 (1990) [42] 59,396,000 (1994)[38] 60,606,947 (2000)[76] 63,878,267 (2011)[77] (2008)[40] 31,198,267
Andoza:Flagicon Lebanon 2,520,000 (1967)[41] 2,701,000 (1990) [42] 2,915,000 (1994)[38] 3,727,703[78] (2003) 4,224,000[39] (2009)  — (2008)[40]
Andoza:Flagicon Suriya 5,600,000 (1967)[41] 12,116,000 (1990) [42] 13,844,000 (1994)[38] 17,585,540 (2003) 22,457,763 (2011)[79] -(2008)[40]
Andoza:Flagicon Bahrayn 182,00 (1967)[41] 503,000 (1990)[42] 549,000 (1994)[38] 667,238 (2003) 1,234,596[80] (2010) 75 (2008)[40]
Andoza:Flagicon Shri Lanka 11,741,000 (1967)[41] 16,993,000 (1990) [42] 17,685,000 (1994)[38] 19,607,519 (2002) 20,238,000[47] (2009)  — (2008)[40]
Andoza:Flagicon Shveysariya 6,050,000 (1967)[41] 6.712,000 (1990) [42] 6,994,000 (1994)[38] 7,261,200 (2002) 7,866,500[81] (2010)  — (2008)[40]
Andoza:Flagicon Lyuksemburg 335,000 (1967)[41] 381,000 (1990)[42] 401,000 (1994)[38] 439,539 (2001) 511,840 (2011)[82]  — (2008)[40]
Andoza:Flagicon Ruminiya 19,105,056 (1966)[41] 23,200,000 (1990)[42] 22,736,000 (1994)[38] 21,680,974 (2002) 21,466,174[83] (2011)  — (2008)[40]
Andoza:Flagicon Niue
(Yangi Zelandiyaga bogʻlangan davlat)		 1,900 (1966)[41] Yoʻq (1990)[42] Yoʻq (1994)[38] 2,134 (2002) 1,398 (2009)[84] Yoʻq (2008)[40] −502
Andoza:Flagicon Tokelau
(Yangi Zelandiya hududi)		 5,194 (1966)[41] Yoʻq (1990)[42] Yoʻq (1994)[38] 1,445 (2001) 1,416 (2009) Yoʻq (2008)[40] −3,778
Andoza:Flagicon Yamayka 1,876,000 (1967)[41] 2,420,000 (1990) [42] 2,429,000 (1994)[38] 2,695,867 (2003) 2,847,232[55] (2010) 74 (2008)[40] 971,232
Andoza:Flagicon Argentina 32,031,000 (1967)[41] 32,322,000 (1990)[42] 34,180,000 (1994)[38] 37,812,817 (2002) 40,091,359 (2010) 74 (2008)[40] 8,060,359
Andoza:Flagicon Fransiya 49,890,660 (1967)[41] 56,440,000 (1990)[42] 57,747,000 (1994)[38] 59,551,000 (2001) 63,136,180 (2011)[85] 81 (2008)[40]
Andoza:Flagicon Italiya 52,334,000 (1967)[41] 57,662,000 (1990)[42] 57,193,000 (1994)[38] 56,995,744 (2002) 60,605,053[86] (2011) 80 (2008)[40]
Andoza:Flagicon Mavritsiya 774,000 (1967)[41] 1,075,000 (1990)[42] 1,104,000 (1994)[38] 1,179,137 (2000) 1,288,000 (2009)[47] 75 (2008)[40] 514,000
Andoza:Flagicon Gvatemala 4,717,000 (1967)[41] 9,197,000 (1990)[42] 10,322,000 (1994)[38] 12,974,361 (2000) 13,276,517 (2009) 70 (2008)[40] 8,559,517
Andoza:Flagicon Kuba 8,033,000 (1967)[41] 10,609,000 (1990)[42] 10,960,000 (1994)[38] 11,177,743 (2002) 11,239,363 (2009)[87] 77 (2008)[40]
Andoza:Flagicon Barbados 246,000 (1967)[41] 255,000 (1990)[42] 261,000 (1994)[38] 250,012 (2001) 284,589 (2010)[37] 73 (2008)[40] 18,589
Andoza:Flagicon Samoa 131,377 (1967)[41] 164,000 (1990)[42] 164,000 (1994)[38] 178,173 (2003) 179,000 (2009)[39] Yoʻq (2008)[40]
Andoza:Flagicon Shvetsiya 7,765,981 (1967)[41] 8,559,000 (1990) [42] 8,794,000 (1994)[38] 8,920,705 (2002) 9,354,462 (2009) 81 (2008)[40]
Andoza:Flagicon Finlandiya 4,664,000 (1967)[41] 4,986,000 (1990) [42] 5,095,000 (1994)[38] 5,175,783 (2002) 5,374,781 (2010) Yoʻq (2008)[40]
Andoza:Flagicon Portugaliya 9,440,000 (1967)[41] 10,525,000 (1990)[42] 9,830,000 (1994)[38] 10,355,824 (2001) 10,647,763[88] (2011) Yoʻq (2008)[40]
Andoza:Flagicon Avstriya 7,323,981 (1967)[41] 7,712,000 (1990) [42] 8,031,000 (1994)[38] 8,032,926 (2001) 8,404,252 (2011) Yoʻq (2008)[40]
Andoza:Flagicon Libya 1,738,000 (1967)[41] 4,545,000 (1990)[42] 5,225,000(1994)[38] 5,499,074 (2002) 6,420,000 (2009)[39] 77 (2008)[40]
Andoza:Flagicon Peru 12,385,000 (1967)[41] 21,550,000 (1990)[42] 23,080,000(1994)[38] 27,949,639 (2002) 29,496,000 (2010) 70 (2008)[40]
Andoza:Flagicon Gvineya-Bisau 528,000 (1967)[41] 965,000 (1990)[42] 1,050,000 (1994)[38] 1,345,479 (2002) 1,647,000[39] (2009) 48 (2008)[40]
Andoza:Flagicon Angola 5,203,066 (1967)[41] 10,020,000 (1990)[42] 10,674,000 (1994)[38] 10,766,500 (2003) 18,498,000[47][89] (2009) 38 (2008)[40]
Andoza:Flagicon 277,000 (1967)[41] 348,000 (1990)[42] 389,000 (1994)[38] 474,214 (2000) 676,000 (2009)[47] 61 (2008)[40]
Andoza:Flagicon Benin 2,505,000 (1967)[41] 4,736,000 (1990)[42] 5,246,000 (1994)[38] 8,500,500 (2002) 8,791,832 (2009) 59 (2008)[40]
Andoza:Flagicon Laos 2,770,000 (1967)[41] 4,139,000 (1990)[42] 4,742,000 (1994)[38] 5,635,967 (2002) 6,800,000[90] (2011) 56 (2008)[40]
Andoza:Flagicon Nepal 10,500,000 (1967)[41] 18,961,000 (1990)[42] 21,360,000 (1994)[38] 25,284,463 (2002) 29,331,000[47] (2009)  — (2008)[40]
Andoza:Flagicon Eron 25,781,090 (1966)[41] 54,608,000 (1990)[42] 59,778,000 (1994)[38] 66,622,704 (2002) 75,330,000 (2010)[91] 71 (2008)[40] 49,548,910
Andoza:Flagicon Kanada 20,014,880 (1966)[41] 26,603,000 (1990)[42] 29,248,000(1994)[38] 31,081,900 (2001) 32,623,490 (2011)[92] 81 (2008)[40]
Andoza:Flagicon Qoʻshma Shtatlar 199,118,000 (1967)[41] 249,995,000 (1990)[42] 260,650,00(1994)[38] 281,421,906 (2000) 308,745,538 (2010)[93] 78 (2008)[40]
Andoza:Flagicon Uganda 7,931,000 (1967)[41] 18,795,000 (1990)[42] 20,621,000 (1994)[38] 24,227,297 (2002) 32,369,558 (2009) 52 (2008)[40]
Izohlar:
* Eritreya 1991-yilda Efiopiyani tark etgan.
† 2011-yilda Sudan va Janubiy Sudan xalqlariga boʻlingan.
‡ Yaponiya va Ryukyu orollari 1972-yilda birlashtirildi.
# Hindiston va Sikkim 1975-yilda birlashgan.
Aholining oʻsishi 1990-2012 (%)[94]
Afrika 73,3 %
Yaqin Sharq 68,2 %
Osiyo (shundan tashqari Xitoy) 42,8 %
Xitoy 19,0 %
OECD Amerika 27,9 %
OECDga aʼzo boʻlmagan Amerika 36,6 %
OECD Yevropa 11,5 %
OECD Osiyo Okeaniyasi 11,1 %
OECDga aʼzo boʻlmagan Yevropa va Yevroosiyo −0,8 %
Bangladesh dunyodagi aholisi eng zich joylashgan mamlakatlardan biridir. Poytaxt Dakka Nilxet Mor atrofidagi gavjum koʻcha.
Miloddan avvalgi 10 000-yildan 2000-yilgacha boʻlgan odamlarning taxminiy soni.
Bugungi kunda dunyo aholisining oʻsishining asosiy qismi kam rivojlangan mamlakatlarda sodir boʻlmoqda.

Andoza:Clear

Manbalar

Andoza:Manbalar

  1. ↑ Andoza:Veb manbasi
  2. ↑ Andoza:Veb manbasi
  3. ↑ Andoza:Veb manbasi
  4. ↑ Andoza:Veb manbasi
  5. ↑ Andoza:Cite journal
  6. ↑ 6,0 6,1 Andoza:Veb manbasi
  7. ↑ Andoza:Veb manbasi
  8. ↑ Andoza:Cite journal
  9. ↑ United Nations Environment Programme (2021). Making Peace with Nature: A scientific blueprint to tackle the climate, biodiversity and pollution emergencies. Nairobi. -{R|https://www.unep.org/resources/making-peace-nature}-
  10. ↑ Andoza:Veb manbasi
  11. ↑ Andoza:Cite journal
  12. ↑ Armelagos, George J., Alan H. Goodman, and Kenneth H. Jacobs. „The origins of agriculture: Population growth during a period of declining health.“ Population and Environment 13.1 (1991): 9-22.
  13. ↑ Andoza:Cite journal
  14. ↑ Andoza:Kitob manbasi
  15. ↑ 15,0 15,1 Andoza:Cite journal
  16. ↑ Andoza:Cite journal
  17. ↑ Andoza:Cite journal
  18. ↑ Andoza:Cite journal
  19. ↑ Andoza:Cite journal
  20. ↑ Andoza:Kitob manbasi
  21. ↑ Association of Public Health Epidemiologists in Ontario Andoza:Webarxiv
  22. ↑ Andoza:Kitob manbasi
  23. ↑ Andoza:Kitob manbasi
  24. ↑ Andoza:Veb manbasi
  25. ↑ Andoza:Yangiliklar manbasi
  26. ↑ Andoza:Veb manbasi
  27. ↑ Andoza:Veb manbasi
  28. ↑ Andoza:Citation
  29. ↑ Andoza:Yangiliklar manbasi
  30. ↑ Andoza:Cite report
  31. ↑ Andoza:Yangiliklar manbasi
  32. ↑ Andoza:Cite journal
  33. ↑ Andoza:Yangiliklar manbasi
  34. ↑ Andoza:Yangiliklar manbasi
  35. ↑ 35,0 35,1 Andoza:Veb manbasi
  36. ↑ Andoza:Veb manbasi
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 37,3 37,4 Barbados: People. World Factbook of CIA
  38. ↑ 38,00 38,01 38,02 38,03 38,04 38,05 38,06 38,07 38,08 38,09 38,10 38,11 38,12 38,13 38,14 38,15 38,16 38,17 38,18 38,19 38,20 38,21 38,22 38,23 38,24 38,25 38,26 38,27 38,28 38,29 38,30 38,31 38,32 38,33 38,34 38,35 38,36 38,37 38,38 38,39 38,40 38,41 38,42 38,43 38,44 38,45 38,46 38,47 38,48 38,49 38,50 38,51 38,52 38,53 38,54 38,55 38,56 38,57 38,58 38,59 38,60 38,61 38,62 38,63 38,64 38,65 38,66 38,67 38,68 38,69 38,70 38,71 38,72 38,73 38,74 38,75 The British Collins Longman Student Atlas, the 1996 and in 1998 publications, Andoza:ISBN for the 1998 edition, Andoza:ISBN for the 1996 edition
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 39,3 39,4 39,5 39,6 39,7 39,8 Andoza:Veb manbasi NB: The preliminary results of the National population census in Guinea-Bissau put the figure at 1,449,230, according to email information by the Instituto Nacional de Estudos e Pesquisa, Bissau.
  40. ↑ 40,00 40,01 40,02 40,03 40,04 40,05 40,06 40,07 40,08 40,09 40,10 40,11 40,12 40,13 40,14 40,15 40,16 40,17 40,18 40,19 40,20 40,21 40,22 40,23 40,24 40,25 40,26 40,27 40,28 40,29 40,30 40,31 40,32 40,33 40,34 40,35 40,36 40,37 40,38 40,39 40,40 40,41 40,42 40,43 40,44 40,45 40,46 40,47 40,48 40,49 40,50 40,51 40,52 40,53 40,54 40,55 40,56 40,57 40,58 40,59 40,60 40,61 40,62 40,63 40,64 40,65 40,66 40,67 40,68 40,69 40,70 40,71 40,72 40,73 40,74 40,75 'Modern School Atlas (96th edition)', Andoza:ISBN.
  41. ↑ 41,00 41,01 41,02 41,03 41,04 41,05 41,06 41,07 41,08 41,09 41,10 41,11 41,12 41,13 41,14 41,15 41,16 41,17 41,18 41,19 41,20 41,21 41,22 41,23 41,24 41,25 41,26 41,27 41,28 41,29 41,30 41,31 41,32 41,33 41,34 41,35 41,36 41,37 41,38 41,39 41,40 41,41 41,42 41,43 41,44 41,45 41,46 41,47 41,48 41,49 41,50 41,51 41,52 41,53 41,54 41,55 41,56 41,57 41,58 41,59 41,60 41,61 41,62 41,63 41,64 41,65 41,66 41,67 41,68 41,69 41,70 41,71 41,72 41,73 41,74 The British Oxford economic atlas of the World 4th edition, Andoza:ISBN
  42. ↑ 42,00 42,01 42,02 42,03 42,04 42,05 42,06 42,07 42,08 42,09 42,10 42,11 42,12 42,13 42,14 42,15 42,16 42,17 42,18 42,19 42,20 42,21 42,22 42,23 42,24 42,25 42,26 42,27 42,28 42,29 42,30 42,31 42,32 42,33 42,34 42,35 42,36 42,37 42,38 42,39 42,40 42,41 42,42 42,43 42,44 42,45 42,46 42,47 42,48 42,49 42,50 42,51 42,52 42,53 42,54 42,55 42,56 42,57 42,58 42,59 42,60 42,61 42,62 42,63 42,64 42,65 42,66 42,67 42,68 42,69 42,70 42,71 42,72 42,73 42,74 The British Collins Atlas of the World, the 1993 edition, Andoza:ISBN
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 43,3 Ethiopia Central Statistics Office — Population Projection for mid-2008 Andoza:Webarchive
  44. ↑ Andoza:Veb manbasi
  45. ↑ Andoza:Veb manbasi
  46. ↑ Andoza:Veb manbasi
  47. ↑ 47,0 47,1 47,2 47,3 47,4 47,5 47,6 Andoza:Veb manbasiAndoza:Dead linkAndoza:Cbignore
  48. ↑ The World Factbook- Congo, Democratic Republic of the. Central Intelligence Agency.
  49. ↑ Andoza:Veb manbasi
  50. ↑ Andoza:Veb manbasi
  51. ↑ Andoza:Veb manbasi
  52. ↑ IBGE. Censo 2010: população do Brasil é de 190.732.694 pessoas.
  53. ↑ Andoza:Veb manbasi
  54. ↑ Andoza:Veb manbasi
  55. ↑ 55,0 55,1 Andoza:Veb manbasi
  56. ↑ Andoza:Veb manbasi The population estimate shown is automatically calculated daily at 00:00 UTC and is based on data obtained from the population clock on the date shown in the citation.
  57. ↑ Andoza:Veb manbasi
  58. ↑ Andoza:Veb manbasi
  59. ↑ Hungarian Central Statistical Office. Retrieved 25 July 2010.
  60. ↑ Andoza:Veb manbasi
  61. ↑ Andoza:Veb manbasi
  62. ↑ Andoza:Veb manbasi
  63. ↑ Communiqué of the National Bureau of Statistics of Peopleʼs Republic of China on Major Figures of the 2010 Population Census Andoza:Webarchive
  64. ↑ Andoza:Veb manbasi
  65. ↑ Andoza:Veb manbasi
  66. ↑ Andoza:Veb manbasi
  67. ↑ Monaco, The World Factbook, Central Intelligence Agency. Retrieved 7 June 2010.
  68. ↑ Andoza:Veb manbasi
  69. ↑ Andoza:Veb manbasi
  70. ↑ Andoza:Veb manbasi (Faroese)
  71. ↑ Bevölkerungsstatistik 30. Juni 2009 Andoza:Webarchive, Landesverwaltung Liechtenstein.
  72. ↑ Andoza:Veb manbasi
  73. ↑ Andoza:Yangiliklar manbasi
  74. ↑ Andoza:Veb manbasi
  75. ↑ Andoza:Veb manbasi
  76. ↑ Andoza:Veb manbasi
  77. ↑ Andoza:Veb manbasi
  78. ↑ Andoza:Veb manbasi
  79. ↑ Andoza:Veb manbasi
  80. ↑ Andoza:Veb manbasi
  81. ↑ Andoza:Veb manbasi
  82. ↑ „Population: 511 840 habitants au 1er janvier 2011“, Le Portail des statistiques: Grand-Duché de Luxembourg, 3 May 2011. Andoza:In lang Retrieved 4 May 2011.
  83. ↑ Andoza:Veb manbasi
  84. ↑ Andoza:Veb manbasi
  85. ↑ Andoza:Veb manbasi
  86. ↑ Andoza:Veb manbasi
  87. ↑ Anuario Estadístico de Cuba 2009. Edición 2010 Andoza:Webarchive, Oficina Nacional de Estadísticas, República de Cuba. Accessed on Andoza:Nowrap, 2010. Note: An exchange rate of 1 CUC to 1.08 USD was used to convert GDP.[1]
  88. ↑ Pordata, „Base de Dados Portugal Contemporâneo“. Accessed on March 7, 2011.
  89. ↑ Andoza:Veb manbasi
  90. ↑ Andoza:Veb manbasi
  91. ↑ Andoza:Veb manbasi
  92. ↑ Andoza:Veb manbasi
  93. ↑ Andoza:Veb manbasi
  94. ↑ CO2 Emissions from Fuel Combustion Andoza:Webarxiv Population 1971-2014 IEA (PDF Page 74, marked page 72) 
"https://uz.wiki.beta.math.wmflabs.org/w/index.php?title=Aholi_sonining_oʻsishi&oldid=461" dan olindi