Toʻrsimon model sahifasining manbasini koʻrish

{{Bu xushsifat maqola}}
[[File:Benner's prophecies of future ups and downs in prices. What years to make money on pig-iron, hogs, corn, and provisions (1888) (14786651283).jpg|thumb|right|300px|Samuel Benner oʻzining „Benner’s Prophecies of Future Ups and Downs in Prices“ kitobida keltirgan [[choʻyan]] narxi prognozi{{sfn|Benner|1884|p=45}}]]
'''Toʻrsimon model'''{{sfn|Salimov|Yusupov|Salimov|2019|p=65}} – baʼzi [[bozor]] turlarida [[narx]]larning doimiy oʻzgarishlari sabablarini tushuntirib beruvchi [[mikroiqtisodiyot|mikroiqtisodiy]] [[model]]. Model shartiga koʻra, bozordagi [[taklif]] miqdori tovar narxidan avval shakllanishi kerak. Ishlab chiqaruvchilarning kutilmalariga koʻra, tovarning kelgusidagi narxi oʻzgarmaydi. Shu sababli, bozorda baʼzida [[taqchillik]], baʼzida tovar ortiqchaligi kuzatiladi. Model bozordagi talab va taklif egri chiziqlarining yotiqlik darajasiga koʻra uzoqlashuvchi, yaqinlashuvchi va doimiy modellarga boʻlinadi.

Bozorda [[talab]] va taklifning sikllik oʻzgarishlarini dastlab [[fermer]] S.&nbsp;Benner payqagan. 1927-yilda A.&nbsp;Hanau [[goʻsht]] bozoridagi sikllarning iqtisodiy-matematik modelini tuzgan, lekin, bu holat sodir boʻlishining sabablarini keltirmagan. 1930-yilda bir qancha olimlar bir-biridan mustaqil tarzda, modelning nazariy asoslarini yaratishgan. [[Nicholas Kaldor]]ning 1934-yilgi izlanishlaridan kelib chiqqan holda model „toʻrsimon“ nomini olgan.

Ushbu [[iqtisodiy model]] vujudga kelishi uchun bir qancha shartlar talab etiladi. Toʻrsimon model turli tarmoqlarda, xususan, [[qishloq xoʻjaligi]]da, [[mol]], [[Turar joy|uy]] va [[mehnat bozori]]da kuzatilgan. Real maʼlumotlarga asoslangan sikllar uzunligi va shakli boʻyicha nazariyada aks ettirilgan grafikdan farq qiladi. Model ishlab chiqaruvchilarning [[ratsionalizm|ratsional fikrlashi]] va bozorga taʼsir qiluvchi tashqi omillarni hisobga olmaganligi tufayli, bozordagi barcha holatlarni ifodalab bera olmaydi.

== Model tarixi ==

[[File:Pork-Cycle.svg|thumb|A. Hanau tomonidan yaratilgan Pork cycle (choʻchqa goʻshti sikli). Bu yerda, deficiency – tanqislik, surplus – goʻshtning keragidan ortiqligi.]]
[[Ishlab chiqarish]] hajmi va narx oʻrtasidagi davriy oʻzgarishlar birinchi marta Samuel Bennerning „Benner’s Prophecies of Future Ups and Downs in Prices: What Years to Make Money on Pig-Iron, Hogs, Corn, and Provisions“ kitobida aks ettirilgan. S. Benner tovarlar narxini toʻgʻri prognoz qila olgan boʻlsa-da, narx oʻzgarishining sabablarini keltirmagan. Uning prognozlari faqatgina [[adaptiv kutilmalar]]ga asoslangan. 1928-yilda Arthur Hanau esa oʻz maqolasida choʻchqa goʻshtining [[Germaniya]]dagi narxini prognozlab bergan{{sfn|Hanau|1928|p=39}}. 1930-yilda [[Umberto Ricci]], [[Jan Tinbergen]] va [[Henry Schultz]] bir vaqtning oʻzida, bir-biridan mustaqil tarzda bozordagi dinamik oʻzgarishlar sabablarini tushuntirib beruvchi nazariy model ishlab chiqishdi{{sfn|Schultz|1930|p=34}}{{sfn|Tinbergen|1930|p=671}}{{sfn|Ricci, Umberto, and Oskar Morgenstern|1930|p=656}}. Keyinchalik, Nicholas Kaldor oʻz maqolasida nazariyani mukammallashtirdi va ushbu dinamik modelni „cobweb model“ deb nomladi{{sfn|Kaldor|1934|pp=123—126}}.

1938-yilda [[Mordecai Ezekiel]] oʻz maqolasida narx va ishlab chiqarish hajmidagi oʻzgarishlarga asosan, modelda yuzaga keluvchi jarayonlarni 1,2 va 3 yillik laglarga boʻlgan<ref group="izoh">Lag deb, muvozanatdan chiqqan talab va taklif miqdorining qayta muvozanatga kelish vaqtiga aytiladi.</ref>. Nazariyaga koʻra, [[grafik]]lar harakati har siklda qaytariluvchi deb qaraladi{{sfn|Ezekiel|1938|p=269}}<ref group="izoh">Tarmoqdagi ishlab chiqarish hajmining dastlabki miqdorga qaytishi uchun sarflangan vaqtga 1 sikl deyiladi. Sikl muddatining yarmi lag hisoblanadi. Masalan, sikl 2 yil boʻlsa, lag 1 yil boʻladi. </ref>.

== Model shartlari ==

Toʻrsimon model vujudga kelishida quyidagi omillar mavjud boʻlishi kerak:

* [[Mukammal raqobat]]{{sfn|Самуэльсон|1964|pp=470—472}};
* [[Adaptiv kutilmalar]]; yaʼni, bozor ishtirokchilari faqatgina oʻtgan yildagi (sikldagi) narxlarga asosan keyingi yil uchun prognozlarni amalga oshirishadi{{sfn|Poitras|2023|pp=156—157}};
* Ishlab chiqarish hajmini oshirish uchun kamida toʻliq 1 siklning mavjudligi{{sfn|Poitras|2023|pp=156—157}};
* Narxning faqatgina taklif tomonidan belgilanishi<ref name="limit"/>.
Demak, narx va ishlab chiqarish hajmining davlat tomonidan belgilanishi yoki taklif hajmining oʻzgargan talabga darhol tenglashishi sharoitida [[toʻrsimon model]] mavjud boʻlmaydi{{sfn|Ezekiel|1938|p=272}}.

== Modellashtirish ==
Modelni tasvirlash uchun bozorga baʼzi shartlar belgilanadi. Unga koʻra, bozordagi tovarlar soni <math>Q</math> ortiqcha (baʼzida defitsit) hisoblanadi. Tovar koʻpligi raqobatchilar oʻrtasida „[[narxlar jangi]]“ni keltirib chiqaradi va narx (<math>P</math>) pasaya boshlaydi. Maʼlum nuqtada narxlar va talab miqdori teng keladi. Lekin, narxlarning pasayishi baʼzi firmalarning xonavayron boʻlishi yoki boshqa bozorga ketishiga sabab boʻladi. Tarmoqda kam sonli firmalargina qoladi. Oqibatda bozorda tovar defitsiti sodir boʻladi va tovar narxi oshadi. Tovar narxining oshishi esa ishlab chiqarishni stimullaydi va tarmoqqa yangi firmalarni jalb etadi<ref>{{veb manbasi |title=Cobweb cycle |url=https://www.britannica.com/money/cobweb-cycle |website=Encyclopædia Britannica |accessdate=15-noyabr 2023-yil}}</ref>.

=== Yaqinlashuvchi model ===
[[File:Сходящая спираль.png|280px|thumb|Yaqinlashuvchi model]]
[[File:Расходящаяся спираль. Паутинообразная модель.png|280px|thumb|Uzoqlashuvchi model]]
[[File:Постоянные колебания. Паутинообразная модель.png|280px|thumb|Doimiy model]]
Agar talab egri chizigʻi [[elastiklik (iqtisodiyot)|elastikligi]] taklif egri chizigʻi elastikligidan katta boʻlsa, bozordagi narx va hajm muvozanat nuqtaga intiladi{{sfn|Самуэльсон|1964|pp=470—472}}:

<math>\frac{dQ^S/Q}{dP^S/P}<\left|\frac{dQ^D/Q}{dP^D/P}\right|,</math>

Ishlab chiqarish hajmini <math>Q_1</math> darajasigacha oʻzgarishi (kamayishi) bozorda tovar taqchilligini hosil qiladi. Taqchillik sababli narx <math>P_1</math> miqdorgacha oshadi. Yangi narx firmalarni koʻproq ishlab chiqarishga undaydi va taklif miqdori <math>F_2</math>ga yetadi. Lekin, isteʼmolchilar barcha tovarlarni faqatgina <math>P_2</math> narxda sotib olishga qodirlar, shu sababli ishlab chiqaruvchilar tovarlar sonini <math>F_3</math>gacha kamaytirishadi. Bu esa bozorda taqchillik yaratadi va yana narx oshishiga sabab boʻladi. Juda koʻp shunday sikllar orqali bozorda muvozanat vujudga kelishi mumkin<ref>{{YouTube|ggqnsdNa4P8&list=PLlx2izuC9gjgdMF0K49HyM2vW5-2FUfLV&index=44| Паутинообразная модель рынка|logo=1}}</ref>.

=== Uzoqlashuvchi model ===

Agar taklif egri chizigʻi elastikligi talab egri chizigʻinikidan yuqoriroq boʻlsa, narx va hajm muvozanat nuqtadan uzoqlasha boshlaydi{{sfn|Самуэльсон|1964|pp=470—472}}:

: <math>\frac{dQ^S/Q}{dP^S/P}>\left|\frac{dQ^D/Q}{dP^D/P}\right|.</math>

=== Doimiy model ===

Agar talab va taklif egri chiziqlari elastikliklari bir xil boʻlsa, jarayon davomiy tarzda qaytariladi, narx va hajm muvozanat nuqtaga nisbatan holatini oʻzgartirmaydi{{sfn|Гальперин|Игнатьев|Моргунов|1999|pp=63—65}}:

: <math>\frac{dQ^S/Q}{dP^S/P}=\left|\frac{dQ^D/Q}{dP^D/P}\right|.</math>

== Boshqa sikllardan farqi ==
Barcha [[iqtisodiy sikl]]lar ham toʻrsimon model hisoblanmaydi. Masalan, [[asosiy vositalar]] ishlab chiqaruvchi korxonalar (A tipdagi korxonalar) tovarlariga talab oshishi, ushbu korxona mijozlarining (B tipdagi korxonalar) pirovard tovarlariga talab oshishiga bogʻliq hisoblanadi. Agar B firma oʻz ishlab chiqarish hajmlarini oshirmasa, bozorda bu korxona uchun [[stanok]] yetkazib beruvchi A firmalar soni (yoki ular taklif etuvchi asosiy vositalar soni) kamayadi{{sfn|Ezekiel|1938|pp=278—279}}{{sfn|Clark|1917|pp=220—222}}. Ushbu jarayon „replacement cycle“ deb ataladi. „Replacement cycle“ va toʻrsimon model grafik jihatdan oʻxshash hisoblansa-da, boshqa umumiy xususiyatlarga ega emas{{sfn|Frisch|1931|pp=646—650}}.

== Tarmoqlarda yuzaga kelishi ==

Toʻrsimon model paydo boʻlishiga koʻplab omillar kerak boʻlsa-da, u koʻpgina tarmoq bozorlarida uchraydi.

=== Qishloq xoʻjaligi ===

Dastlab, XIX asrda qishloq xoʻjaligida narxning davriy oʻzgarishi aniqlangan, lekin bu jarayon chuqur tahlil qilinmagan edi. Ezekiel 1921–1936-yillardagi maʼlumotlardan foydalangan holda{{sfn|Becker|1936|pp=156—157}} kartoshka bozoridagi talab va taklifni modellashtirdi. Model tuzilishiga koʻra, talabning narxga boʻlgan elastikligi taklifning narxga boʻlgan elastikligidan yuqori boʻlgani sababli, sikllar muvozanat nuqta tomon intilgan{{sfn|Ezekiel|1938|pp=275—277}}. XXI asrda ham turli mamlakatlar qishloq xoʻjaligida toʻrsimon model kuzatilgan{{sfn|Mehmood|Hasan|Khan|2022|pp=1360—1361}}.

=== Mol bozori ===

1938-yilda Ezekiel mol bozoridagi toʻrsimon oʻzgarishlarni oʻz modelida aks ettirdi. Olim 1900—1936-yillardagi maʼlumotlardan foydalangan holda{{sfn|Becker|1936|p=206}}{{sfn|Becker|1936|p=219}} [[qoramol]] bozori va „corn-hog ratio“<ref group="izoh">"Corn-hog ratio" koʻrsatkichi qishloq xoʻjaligida qoʻllaniladigan nisbat boʻlib, choʻchqa narxi va shu choʻchqa isteʼmol qiluvchi joʻxori narxining oʻzaro nisbatini aks ettiradi. Masalan, 1 sentner choʻchqa goʻshti narxi 50 dollar boʻlsa va 1 [[bushel]] joʻxori narxi 4 dollar boʻlsa, „corn-hog ratio“ 12,5 ga (50/4) teng boʻladi.</ref> koʻrsatkichi toʻrsimon modelga asoslanishini isbotlab berdi{{sfn|Ezekiel|1938|pp=270—271}}. Nazariyadan farqli oʻlaroq, real maʼlumotlar asosida tuzilgan modelda grafik oʻz maksimum va minimumi, sikllarning farqi bilan ajralib turadi{{sfn|Ezekiel|1938|p=268}}.

=== Uy bozori ===

[[Isroil]] davlatidagi uy bozorida sodir boʻlgan davriy oʻzgarishlar ham toʻrsimon model deb yuritiladi. 1960—2010-yillarda [[mamlakat]]ga [[Aholi migratsiyasi|migrantlarning]] koʻchib kelishi<ref>{{veb manbasi |last1=Carl |first1=Bialik |title=A Historical Look At The Immigration Of French Jews To Israel |url=https://fivethirtyeight.com/features/a-historical-look-at-the-immigration-of-french-jews-to-israel/ |website=FiveThirtyEight |accessdate=9-dekabr 2023-yil}}</ref>, [[aholi]] [[daromad]]larining oʻsishi<ref>{{veb manbasi |title=Israel GDP Per Capita |url=https://www.worldeconomics.com/GrossDomesticProduct/Real-GDP-Per-Capita-PPP/Israel.aspx#:~:text=Israel%20GDP%20Per%20Capita%3A%20%2446%2C846&text=GDP%20per%20Capita%20in%20Israel,in%20Middle%20East%2C%20ahead%20of%20. |website=World Economics |accessdate=9-dekabr 2023-yil}}</ref> va Isroilga [[investitsiya]] hajmining oshishi<ref>{{veb manbasi |title=Israel: Foreign Direct Investment |url=https://www.theglobaleconomy.com/Israel/fdi_dollars/ |website=The Global Economy |publisher=The World Bank |accessdate=9-dekabr 2023-yil}}</ref> uy bozoridagi talabni oshirib yuborgan. Boshqa tarafdan texnologiyalar, xususiy tadbirkorlik va yetarli darajada kadrlarning mavjudligi yangi taklif miqdorini yaratgan<ref>{{veb manbasi |last1=Tamari |first1=Ben |title=Cobweb model in the Housing Sector of Israel 1960 – 2010 |url=https://www.bentamari.com/PicturesEcometry/articals01-HousingCycles2012Eng.pdf |accessdate=9-dekabr 2023-yil}}</ref>.

=== Mehnat bozori ===

[[XX asr]]da turli davlatlarning mehnat bozoridagi muvozanat [[ish haqi]] doimiy oʻzgarib turgan. [[Richard B. Freeman]]ning AQSh mehnat bozori boʻyicha 1961—1973-yillardagi tadqiqotlariga koʻra, muhandislarning oylik ish haqi sohadagi [[Oliy oʻquv yurtlari|OTM]] bitiruvchilari sonidan kelib chiqqan holda doimiy oʻzgarishda boʻlgan<ref>{{veb manbasi |last1=Koncz |first1=Andrea |title=Salary Trends Through Salary Survey: A Historical Perspective On Starting Salaries For New College Graduates |url=https://www.naceweb.org/job-market/compensation/salary-trends-through-salary-survey-a-historical-perspective-on-starting-salaries-for-new-college-graduates/ |website=National Association of Colleges and Employers |accessdate=9-dekabr 2023-yil}}</ref>. 1961–1969-yillardagi [[tadqiqot va texnologik ishlanmalar]] sohasidagi keskin oʻsish tufayli<ref>{{veb manbasi |last1=Pethokoukis |first1=James |title=US Federal Research Spending |url=https://www.aei.org/economics/us-federal-research-spending-is-at-a-60-year-low-should-we-be-concerned/ |website=American Enterprise Institute |accessdate=9-dekabr 2023-yil}}</ref>, turli tarmoqlarda faoliyat koʻrsatuvchi muhandislar sanoatda ishlovchi ishchiga nisbatan oʻrtacha 1,38 barobar koʻproq [[maosh]] olishgan. Lekin, sikllar davriyligi oʻzgarganida, ushbu koʻrsatkich 1,17 barobarga aylangan{{sfn|Freeman|1976|p=240}}. Toʻrsimon model shuningdek, [[huquqshunos]]lar va [[oʻqituvchi]]lar faoliyat yurituvchi mehnat bozorlarida ham kuzatilgan{{sfn|Freeman|1975|pp=172—174}}{{sfn|Hingorani|2023|pp=521—525}}.

== Tanqid ==
Model quyidagi omillarni hisobga olmaydi<ref name="limit">{{veb manbasi |title=Cobweb theory assumptions and limitations |url=https://www.economicshelp.org/blog/glossary/cobweb-theory/#:~:text=Limitations%20of%20Cobweb%20theory&text=The%20model%20assumes%20farmers%20base,applies%20in%20the%20real%20world. |website=Economics Help |accessdate=9-dekabr 2023-yil}}</ref>:

* [[Ratsional kutilmalar]]{{sfn|Pashigian|1970|pp=351—352}}. Model shartlariga koʻra, fermerlar keyingi yil taklifini oldingi yildagi (sikldagi) narxga koʻra shakllantirishadi. Ularning fikricha, keyingi yilgi narx ham oʻtgan yilgidek boʻladi. Lekin, real hayotda fermerlar sodir boʻlgan narx oʻzgarishlaridan tegishli xulosa chiqargan holda faoliyat yuritishadi{{sfn|Kaldor|1934|p=136}}.

* Faoliyatni tezda oʻzgartirib boʻlmasligi. Maʼlum bir faoliyatdagina bilim va tajribaga ega boʻlgan firma uchun boshqa tarmoqqa oʻtish riski katta boʻlishi mumkin<ref>{{veb manbasi |title=Threat of New Entrants Explained: Barriers and Characteristics |url=https://www.indeed.com/career-advice/career-development/threat-of-new-entrants-explained |website=Indeed |accessdate=10-dekabr 2023-yil |date=24.06.2022}}</ref><ref>{{veb manbasi |last1=Cephas |first1=Casey |title=6 Common Risks Of New Product Development – And How To Mitigate Them |url=https://www.tapecon.com/blog/6-common-risks-of-new-product-development-and-how-to-mitigate-them |website=Tapecon |accessdate=10-dekabr 2023-yil}}</ref>.

* Narxga taʼsir qiluvchi boshqa omillarning mavjudligi. Bozordagi taqchillik [[import]] orqali (tovar ortiqchaligi esa [[eksport]] orqali) bartaraf etilishi, fermerlar taklif etuvchi tovarlar hajmi [[ob-havo]] sharoitlariga qarab oʻzgarishi mumkin{{sfn|Poitras|2023|p=147}}.

Koʻp hollarda fermerlar taklif hajmini (ekinzor maydoni yoki boqiluvchi hayvonlar soni) belgilaganlaridan soʻng, ushbu hajmni katta miqdorga oshira olmaydilar. Lekin, fermerlarning xoʻjalikdagi baʼzi amallari (masalan, [[molalash]]ni yetarli darajada amalga oshirmasliklari) taklif hajmini kamaytirishi mumkin{{sfn|Ezekiel|1938|p=272}}{{sfn|Bean|1929|p=385}}.

== Izohlar ==
{{manbalar|group="izoh"}}

== Manbalar ==
{{manbalar|2}}

== Adabiyotlar ==

=== Kitoblar ===

{{refbegin1|35em|indent=yes}}
* {{cite book|last1=Benner|first1=Samuel|title=Benner's Prophecies of Future Ups and Downs in Prices: What Years to Make Money on Pig-Iron, Hogs, Corn, and Provisions|publisher=Cincinnati:Robert Clarke & Co.|pages=169|url=https://ia800904.us.archive.org/14/items/bennersprophecie00bennrich/bennersprophecie00bennrich.pdf|edition=3|year=1884|language=en}}
* {{kitob manbasi |last1=Salimov |first1=B. T. |last2=Yusupov |first2=M. S. |last3=Salimov |first3=B. B. |title=Mikroiqtisodiyot (Dаrslik) |date=2019 |publisher=Iqtisodiyot |location=Toshkent |pages=366 |url=https://e-library.namdu.uz/65%20%D0%98%D0%BA%D1%82%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%B4/Iqtisodiyot%20-%20UMKlar/Mikroiqtisodiyot/Mikroiqtisodiyot.pdf}}
* {{cite book |last1=Гальперин|first1=В.М.|last2=Игнатьев|first2=С.М.|last3=Моргунов|first3=В.И.|title=Микроэкономика. Том 1|date=1999 |publisher=СПб.: Экономическая школа|url=https://www.at.alleng.org/d/econ/econ123.htm|pages=349|language=ru|edition=2}}
* {{cite book |last1=Самуэльсон|first1=П. Э|title=Экономика|date=1964 |publisher=Прогресс|url=http://be5.biz/ekonomika/e019/2.htm|isbn=978-5-7598-0543-4|pages=838|language=ru||isbn=978-5-8459-1714-0|edition=6}}

{{refend}}

=== Ilmiy maqolalar ===

{{refbegin1|35em|indent=yes}}
* {{Jurnal manbasi|last1=Bean|first1=L. H.|title=The Farmers’ Response to Price|journal=Journal of Farm Economics|year=1929|volume=11|issue=3|pages=368–385|language=en|url=https://www.jstor.org/stable/1229848|doi=10.2307/1229848}}
* {{Jurnal manbasi|last=Clark|first=J. M.|title=Business Acceleration and the Law of Demand: A Technical Factor in Economic Cycles|journal=Journal of Political Economy|year=1917|volume=25|issue=3|pages=217—235|language=en|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/252958|doi=10.1086/252958}}
* {{Jurnal manbasi|last1=Ezekiel|first1=Mordecai|title=The Cobweb Theorem|journal=The Quarterly Journal of Economics|year=1938|volume=52|issue=2|pages=255—280|url=https://www.jstor.org/stable/1881734|doi=10.2307/1881734 }}
* {{Jurnal manbasi|last1=Freeman|first1=Richard B.|title=A Cobweb Model of the Supply and Starting Salary of New Engineers|journal=ILR Review|year=1976|volume=29|issue=2|pages=236—248|language=en|url=https://www.jstor.org/stable/2522143|doi=10.2307/2522143}}
* {{Jurnal manbasi|last=Freeman|first=Richard B.|title=Legal ‘Cobwebs’: A Recursive Model of the Market for New Lawyers|journal=The Review of Economics and Statistics|year=1975|volume=57|issue=2|pages=171—79|language=en|url=https://doi.org/10.2307/1923998|doi=10.2307/1923998}}
* {{Jurnal manbasi|last1=Frisch|first1=Ragnar|title=The Interrelation Between Capital Production and Consumer-Taking|journal=Journal of Political Economy|year=1931|volume=39|issue=5|pages=646–654|language=en|url=https://www.jstor.org/stable/1837256}}
* {{Jurnal manbasi|last=Hingorani|first=Ana|title=The Latest Teaching Shortage in the United States: Current Proposed Incentives Lack Consideration of the Cobweb Model Implications|journal=Creighton Law Review|year=2023|volume=56|pages=519—540|language=en|url=https://cdr.creighton.edu/items/faaa39fd-68b0-4361-9613-7af2a9f5d4e7}}
* {{Jurnal manbasi |title=Die „synthetische Ökonomie“ von Henry Ludwell Moore |date=1928 |magazine=Vierteljahreshefte zur Konjunkturforschung|publisher=Verlag Reimar Hobbing|location=Berlin|last=Hanau |first=Arthur |pages=41 |language=de|url=https://www.diw.de/documents/dokumentenarchiv/17/43353/viertel_1928.pdf}}
* {{Jurnal manbasi|last1=Kaldor|first1=Nicholas|title=A Classificatory Note on the Determinateness of Equilibrium|journal=The Review of Economic Studies|year=1934|volume=1|issue=2|pages=122—136|language=en|url=https://www.jstor.org/stable/2967618|doi=10.2307/2967618}}
* {{Jurnal manbasi|last1=Mehmood|first=K.|last2=Hasan|first2=M. ul.|last3=Khan|first3=A.|title=Does cobweb phenomenon exist in rice market of Pakistan? A time series analysis|journal=Journal of Animal & Plant Sciences|year=2022|volume=32|issue=5|pages=1356—1362|language=en|url=https://www.thejaps.org.pk/Volume/2022/32-05/20.php}}
* {{Jurnal manbasi|last=Pashigian|first=B. Peter|title=Rational Expectations and the Cobweb Theory|journal=Journal of Political Economy|year=1970|volume=78|issue=2|pages=338—352|language=en|url=https://www.jstor.org/stable/1830693}}
* {{Jurnal manbasi|last=Poitras|first=Geoffrey|title=Cobweb Theory, Market Stability and Price Expectations|journal=Journal of the History of Economic Thought|year=2023|volume=45|issue=1|pages=137—161|language=en|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-history-of-economic-thought/article/abs/cobweb-theory-market-stability-and-price-expectations/EF014F2F0378CB5CE259E12E5CDD5C2D|doi=10.1017/S1053837222000116}}
* {{Jurnal manbasi|author=Ricci, Umberto, and Oskar Morgenstern|title=Die „synthetische Ökonomie“ von Henry Ludwell Moore|journal=Zeitschrift Für Nationalökonomie / Journal of Economics|year=1930|volume=1|issue=5|pages=649–668|language=de|url=https://www.jstor.org/stable/41792330|doi=10.2307/1229848}}
* {{Jurnal manbasi|last1=Schultz|first1=Henry|title=Der Sinn der statistischen Nachfragekurven|journal=Veröffentlichungen der Frankfurter Gesellschaft der Konjunkturforschung| year=1930|volume=10|pages=99|language=de|url=https://books.google.co.uz/books/about/Der_Sinn_der_statistischen_nachfragekurv.html?id=NfLjGAAACAAJ&redir_esc=y}}
* {{Jurnal manbasi|last=Tinbergen|first=Jan|title=Bestimmung und Deutung von Angebotskurven Ein Beispeil|journal=Zeitschrift fur National Okonomie|year=1930|volume=|issue=5|pages=669—679|language=de|url=https://core.ac.uk/download/pdf/19186505.pdf}}
{{refend}}

== Hisobotlar ==

{{refbegin1|35em|indent=yes}}
* {{cite book|last1=Becker|first1=Joseph A.|title=Agricultural Statistics|year=1936|pages=421|language=en|url=https://downloads.usda.library.cornell.edu/usda-esmis/files/j3860694x/w6634649q/3t945t711/Agstat-04-23-1936.pdf|publisher=United States Department Of Agriculture, United States Government Printing Office}}
{{refend}}

[[Turkum:Iqtisodiy modellar]]
[[Turkum:Mikroiqtisodiyot]]